سواد روایت

چیستی روایت

روایت به معنای بازگویی یک داستان یا واقعه به صورت ساختاریافته است. در واقع، روایت‌ها نه تنها اطلاعات را منتقل می‌کنند، بلکه به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از جهان و تجربیات خود داشته باشیم. در رسانه‌های اجتماعی، مانند اینستاگرام و توییتر، کاربران می‌توانند روایت‌های شخصی خود را به اشتراک بگذارند، و این به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق داستان‌سرایی، هویت خود را شکل دهند و ارتباطات اجتماعی را برقرار کنند. برای مثال، در اینستاگرام، افراد با استفاده از استوری‌ها و پست‌ها، تجارب روزمره خود را به شیوه‌ای خلاقانه روایت می‌کنند. این روایت‌ها نه تنها جلب توجه می‌کنند، بلکه احساسات و تجربیات مشترک را به اشتراک می‌گذارند. درک چیستی روایت‌ها به ما این امکان را می‌دهد که از آن‌ها به عنوان ابزاری برای ارتباط مؤثر بهره‌برداری کنیم، اگرچه نادیده گرفتن ماهیت واقعی روایت‌ها می‌تواند ما را در معرض داستان‌های تحریف‌شده و نادرست نیز قرار دهد.

اهمیت روایت

روایت به عنوان ابزاری مؤثر برای انتقال دانش و احساسات در رسانه‌ها، قدرت زیادی در اقناع و تأثیرگذاری بر افکار عمومی دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که روایت‌های احساسی می‌توانند توجه مخاطبان را جلب کرده و رفتار آن‌ها را تغییر دهند. به‌ویژه در کمپین‌های اجتماعی، این روایت‌ها می‌توانند احساسات را تحت تأثیر قرار دهند و افراد را به اقداماتی وادار سازند که ممکن است با واقعیت همخوانی نداشته باشند.

اگر این روایت‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، ممکن است منجر به برداشت‌های نادرست و تصمیمات غیرمنطقی شوند. از سوی دیگر، روایت‌های احساسی فرصتی برای درک بهتر مشکلات اجتماعی فراهم کرده و مخاطبان را به عمل و مشارکت ترغیب می‌کنند. این داستان‌ها با تحریک احساسات و افزایش همدلی، تأثیر مثبت‌تری بر تغییر رفتار و کنش‌های اجتماعی دارند. به همین دلیل، شناخت و تحلیل دقیق این روایت‌ها ضروری است تا مخاطبان از اطلاعات نادرست جلوگیری کنند و از فرصت‌های مثبت بهره‌برداری نمایند. در مقابل، ارائه اطلاعات به‌صورت خنثی و غیرشخصی تأثیر کمتری بر مخاطب خواهد داشت.

ساختار روایت

روایت‌ها معمولاً از چهار بخش اصلی تشکیل شده‌اند:

1. مقدمه
2. گره
3. اوج
4. پایان

مقدمه باید مخاطب را جذب کند، گره باید تنش و درگیری را معرفی کند، اوج باید احساسات را به اوج برساند و پایان باید نتیجه‌گیری و احساس رضایت را به همراه داشته باشد. تحقیق در “Journal of Visual Culture” (2018) نشان می‌دهد که ویدیوهای جذاب در تیک‌تاک معمولاً با مقدمه‌ای خلاقانه آغاز می‌شوند و این امر می‌تواند به جذب بیشتر بیننده کمک کند. طراحی مناسب این ساختار در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به تعامل بیشتر و انتشار گسترده‌تر محتوا منجر شود.

درک ساختار روایت به ما کمک می‌کند تا به طور مؤثری از آن‌ها استفاده کنیم. اگرچه شناخت ساختار می‌تواند به ما در شناسایی روایت‌های قوی کمک کند، اما نادیده گرفتن جزئیات می‌تواند ما را در معرض داستان‌های سطحی و ناقص قرار دهد. بهره‌برداری از ساختار روایت می‌تواند فرصت‌هایی برای ارتباط مؤثرتر ایجاد کند.

مفهوم بازنمایی

بازنمایی به فرآیند ایجاد تصورات و تصاویری از واقعیت‌ها از طریق روایت اشاره دارد. در رسانه‌های اجتماعی، این مفهوم بسیار مهم است، زیرا روایت‌های بازنمایی‌شده می‌توانند بر تصورات عمومی تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در “Cultural Studies” (2019) به این نکته اشاره کرده که ویدیوهای آموزشی در یوتیوب می‌توانند بازنمایی‌های مثبتی از مسائل مختلف ارائه دهند و باعث تغییر در نگرش مخاطبان شوند. این فرآیند بازنمایی می‌تواند به شکل‌گیری واقعیت اجتماعی جدیدی منجر شود، به طوری که افراد به راحتی از طریق تصاویر و داستان‌هایی که در رسانه‌ها دیده‌اند، به درک جدیدی از دنیا برسند.

تفاوت خبر و روایت

بر به ارائه اطلاعات دقیق و واقعی از یک واقعه یا وضعیت اشاره دارد و هدف آن اطلاع‌رسانی سریع و بی‌طرفانه است. در مقابل، روایت داستانی است که با استفاده از عناصر تخیلی یا شخصی ساخته می‌شود و هدف آن ایجاد احساسات و درک عمیق‌تر از موضوع است. تحقیقی در “Journalism Studies” (2021) نشان می‌دهد که یک پست خبری در توییتر ممکن است گزارشی از یک حادثه را ارائه دهد، در حالی که یک کاربر در اینستاگرام ممکن است تجربه شخصی خود را از آن حادثه به شیوه‌ای احساسی روایت کند. این تفاوت نه تنها در شیوه ارائه، بلکه در تأثیرگذاری بر مخاطب نیز مشهود است. در حالی که خبر ممکن است به سرعت منتقل شود، روایت می‌تواند به عمق احساسات و تجربیات مخاطب نفوذ کند.

زمان در روایت

زمان به عنوان یکی از عناصر کلیدی در ساختار روایت عمل می‌کند و می‌تواند به صورت خطی یا غیرخطی ارائه شود. در رسانه‌های اجتماعی، استفاده از تکنیک‌های فلش‌بک و فلش‌فوروارد در ویدیوها و پست‌ها می‌تواند به جذابیت داستان افزوده و بیننده را به تفکر وادارد. مطالعه‌ای در “Media Studies” (2018) نشان می‌دهد که کاربران در تیک‌تاک با استفاده از تکنیک‌های زمان‌بندی خلاقانه، روایت‌های غیرخطی و جذابی از زندگی روزمره خود به اشتراک می‌گذارند. این نوع ارائه زمان در روایت می‌تواند به عمق‌ بخشیدن به داستان و ایجاد تعلیق کمک کند و مخاطب را به طور فعال درگیر کند. همچنین زمان در روایت می‌تواند به عنوان یک ابزار دستکاری‌کننده عمل کند. اگر ما به طور دقیق درک نکنیم که چگونه زمان در روایت‌ها به کار می‌رود، ممکن است تحت تأثیر احساسات و تصورات غلط قرار بگیریم.

ارتباط راوی با مخاطب

رابطه بین راوی و مخاطب یکی از مهم‌ترین جنبه‌های روایت است. این رابطه می‌تواند تأثیرات عمیقی بر درک و واکنش مخاطب نسبت به روایت داشته باشد. راوی باید بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند و احساسات و تجربیات خود را به شیوه‌ای واقعی و صمیمی به اشتراک بگذارد. تحقیقی در “Narrative Psychology” (2020) نشان می‌دهد که راویانی که داستان‌های خود را به صورت احساسی و نزدیک به واقعیت روایت می‌کنند، می‌توانند ارتباط عاطفی قوی‌تری با مخاطبان خود برقرار کنند. این ارتباط عاطفی نه تنها به درک بهتر موضوع کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به جلب توجه و ایجاد واکنش‌های اجتماعی مثبت منجر شود. همچنین، مخاطبان تمایل دارند داستان‌هایی را که با تجربیات خود هم‌خوانی دارند، بیشتر مورد توجه قرار دهند، که این امر به تقویت حس تعلق و همبستگی اجتماعی کمک می‌کند.

گره افکنی و جذابیت روایت

گره افکنی به عناصر تنش و درگیری در یک داستان اشاره دارد که موجب ایجاد جذابیت و حفظ توجه مخاطب می‌شود. در روایت‌های رسانه‌ای، گره افکنی می‌تواند به شکل مشکلات اجتماعی، سیاسی یا شخصی مطرح شود. مطالعه‌ای در “Media and Society” (2021) نشان می‌دهد که ویدیوهای تیک‌تاک که حول موضوعات چالش‌برانگیز می‌چرخند، معمولاً جذاب‌تر و پربازدیدتر هستند. گره افکنی می‌تواند مخاطب را به تفکر وادارد و آن‌ها را به تعامل با محتوا ترغیب کند. این تکنیک به ویژه در رسانه‌های اجتماعی کارآمد است، زیرا مخاطبان به دنبال محتواهای جذاب و تحریک‌کننده هستند که آن‌ها را به چالش بکشد و احساساتشان را تحت تأثیر قرار دهد.

عوامل  موثر در گره افکنی در روایت

عوامل متعددی در ایجاد گره افکنی مؤثر هستند، از جمله شخصیت‌ها، موقعیت‌ها و تغییرات در داستان. به‌علاوه، عناصر احساسی و تصاویری که در روایت به کار می‌روند، می‌توانند تأثیر زیادی بر ایجاد تنش و درگیری داشته باشند. تحقیقی در “Visual Communication” (2019) نشان می‌دهد که تصاویر قوی و احساسات در پست‌های رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به ایجاد گره افکنی مؤثر منجر شوند. به عنوان مثال، ویدیوهای احساسی درباره مسائل اجتماعی در فیس‌بوک معمولاً تعامل بیشتری را جلب می‌کنند و می‌توانند مخاطب را به تفکر درباره موضوعات مهم اجتماعی وادار کنند. این نوع گره افکنی می‌تواند به شکل‌گیری یک گفتگو اجتماعی و حساسیت نسبت به مسائل مختلف کمک کند.

انواع روایت های رسانه ای

انواع روایت های رسانه ای به دسته‌بندی‌های مختلفی اشاره دارد که می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. فرا روایت
2. کلان روایت
3. خرده روایت
4. پاد روایت

• فراروایت:

فراروایت‌ها به روایت‌هایی اشاره دارند که بر اساس تجربیات و نگرش‌های کلی افراد شکل می‌گیرند. به عنوان مثال، در توییتر، کاربران ممکن است تجربیات فردی خود را در قالب یک فراروایت بیان کنند که دیدگاه عمومی درباره یک مسئله خاص را شکل می‌دهد. مطالعه‌ای در “Cultural Studies” (2020) نشان می‌دهد که فراروایت‌ها در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به شکل‌گیری نرمی و عدم قطعیت در افکار عمومی کمک کنند (Garcia, 2020). فراروایت‌ها می‌توانند دیدگاه‌های ما را محدود کنند. نادیده گرفتن این روایت‌ها می‌تواند به بروز بحران‌های اجتماعی منجر شود.

• کلان روایت:

کلان روایت‌ها داستان‌هایی هستند که به شکل‌گیری یک دیدگاه عمومی درباره یک موضوع اجتماعی یا فرهنگی کمک می‌کنند. این نوع روایت‌ها می‌توانند از رسانه‌های بزرگ نشأت بگیرند و تأثیر زیادی بر فرهنگ عمومی داشته باشند. تحقیقی در “Journal of Media Studies” (2021) نشان می‌دهد که کلان روایت‌ها در تلویزیون و فیلم‌های سینمایی می‌توانند نگرش‌ها و باورهای فرهنگی را تحت تأثیر قرار دهند (Kim, 2021).

• خرده روایت:

خرده روایت‌ها به داستان‌های کوچکی اشاره دارند که به صورت فردی و محلی روایت می‌شوند. این نوع روایت‌ها  برای به تصویر کشیدن تجربه‌های زندگی روزمره افراد و نقاط قوت و ضعف آن‌ها استفاده می شود. مطالعه‌ای در “Media and Society” (2021) نشان می‌دهد که خرده روایت‌ها در رسانه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای ارتباطات بین فردی و اجتماعی عمل می‌کنند (Miller & Jones, 2021).

• پاد روایت:

پادروایت‌ها داستان‌هایی هستند که به نقد و چالش کلان روایت‌ها می‌پردازند. تحقیقی در “Media and Society” (2019) به بررسی پادروایت‌ها در رسانه‌های اجتماعی پرداخته و تأثیر آن‌ها بر افکار عمومی را مورد تحلیل قرار داده است (Smith & Lee, 2019). پادروایت‌ها می‌توانند به عنوان ابزاری برای نقد قدرت و ایده‌ها عمل کنند.

جنگ روایت ها

جنگ روایت‌ها به رقابت میان روایت‌های مختلف اشاره دارد که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد. این جنگ‌ها معمولاً حول موضوعات اجتماعی و سیاسی شکل می‌گیرند. مطالعه‌ای در “Media Conflict” (2020) نشان می‌دهد که چگونه روایت‌های مختلف در توییتر می‌توانند به تشدید تنش‌های اجتماعی منجر شوند (Brown, 2020). در این جنگ‌ها، روایت‌هایی که جذاب‌تر و مؤثرتر هستند، معمولاً موفق‌تر در جذب توجه و تأثیرگذاری بر افکار عمومی خواهند بود. به عنوان مثال، در دوره‌های انتخاباتی، روایت‌های سیاسی مختلفی در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شوند که هدف آن‌ها تحت تأثیر قرار دادن رأی‌دهندگان و شکل‌گیری نتایج انتخاباتی است.

اهمیت روایت اول

روایت اول به داستان‌هایی اشاره دارد که به صورت شخصی و از منظر فردی روایت می‌شوند. این نوع روایت‌ها می‌توانند به شکل‌گیری ارتباط عاطفی قوی با مخاطب منجر شوند. تحقیقی در “Narrative Studies” (2021) نشان می‌دهد که روایت‌های اول شخص می‌توانند تأثیر بیشتری بر درک مخاطب از موضوعات اجتماعی داشته باشند (White & Smith, 2021). این ارتباط عاطفی به خاطر این است که روایت‌های اول شخص معمولاً از تجربیات واقعی و احساسی فرد روایت می‌شوند و به مخاطب اجازه می‌دهند که با آن‌ها ارتباط برقرار کند و از آن‌ها همدلی کند. این نوع روایت‌ها به ویژه در رسانه‌های اجتماعی مؤثر هستند، زیرا کاربران تمایل دارند که تجربیات شخصی خود را به اشتراک بگذارند و از این طریق ارتباطات عاطفی و اجتماعی را تقویت کنند.

روایت منسجم

روایت منسجم به داستانی اشاره دارد که تمامی اجزای آن به صورت هماهنگ و پیوسته به هم مرتبط هستند و معنای کلی را منتقل می‌کنند. در رسانه‌ها، یک روایت منسجم می‌تواند تأثیر بیشتری بر مخاطب بگذارد. تحقیقی در “Media Psychology” (2021) نشان می‌دهد که روایت‌های منسجم در کمپین‌های رسانه‌های اجتماعی تأثیرگذارتر هستند (Johnson & Garcia, 2021). برای دستیابی به یک روایت منسجم، عناصر مختلف داستان باید با یکدیگر همخوانی داشته باشند و از جلب توجه مخاطب تا پایان داستان به صورت هماهنگ عمل کنند. به عنوان مثال، ویدیوهای یوتیوب که دارای یک خط روایی منسجم هستند، معمولاً مخاطبان بیشتری را جلب می‌کنند و در نتیجه، بازخورد مثبت‌تری دریافت می‌کنند.

رسوب روایت

رسوب روایت به فرآیند تکرار و تثبیت یک روایت در ذهن مخاطبان اشاره دارد. هر چه یک روایت بیشتر تکرار شود، احتمال بیشتری دارد که به عنوان واقعیت پذیرفته شود. مط العه‌ای در “Social Influence” (2020) نشان می‌دهد که تکرار یک روایت در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به تغییر نگرش‌های اجتماعی منجر شود (Taylor & Brown, 2020). این امر به این دلیل است که مردم تمایل دارند اطلاعاتی را که بیشتر با آن‌ها مواجه می‌شوند، به عنوان حقیقت بپذیرند. این فرآیند رسوب روایت می‌تواند تأثیرات عمیقی بر تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای اجتماعی داشته باشند (Kim & Park, 2018). تولید شایعه در رسانه‌های اجتماعی به این دلیل تسهیل می‌شود که کاربران به راحتی می‌توانند اطلاعات را به اشتراک بگذارند و هرچه این اطلاعات جذاب‌تر و تحریک‌کننده‌تر باشند، احتمال انتشار آن‌ها بیشتر است. این فرآیند به ویژه در زمان‌های بحرانی یا حوادث غیرمنتظره افزایش می‌یابد، که به کاربران این احساس را می‌دهد که باید سریعاً اطلاعات را به اشتراک بگذارند.

اهمیت روایت در جامعه

روایت ها در جامعه به عنوان ابزاری برای شکل‌گیری هویت اجتماعی و فرهنگی عمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند ارزش‌ها، باورها و تجارب جمعی را به تصویر بکشند و به ترویج همبستگی اجتماعی کمک کنند. تحقیقی در “Cultural Studies” (2021) نشان می‌دهد که روایت‌ها در تلویزیون و سینما می‌توانند به ترویج فرهنگ‌ها و ارزش‌های اجتماعی کمک کنند (Garcia & Kim, 2021). این روایت‌ها نه تنها بر روی افراد تأثیر می‌گذارند، بلکه می‌توانند به شکل‌گیری نگرش‌ها و باورهای اجتماعی در سطح جامعه نیز کمک کنند. به عنوان مثال، برنامه‌های تلویزیونی که به مسائل اجتماعی و فرهنگی می‌پردازند، معمولاً تأثیر مثبتی بر درک و نگرش مخاطبان نسبت به مسائل مربوط به نژاد، جنسیت و هویت دارند.

سواد روایت

سواد روایت به توانایی درک، تحلیل و تولید روایت‌ها اشاره دارد. این مهارت برای افراد بسیار ضروری است، به ویژه در دنیای امروز که رسانه‌ها نقش عمده‌ای در زندگی روزمره دارند. تحقیقی در “Journal of Literacy Research” (2020) نشان می‌دهد که تقویت سواد روایت می‌تواند به بهبود تفکر انتقادی و توانایی تحلیل اطلاعات کمک کند (Smith & Johnson, 2020). با تقویت سواد روایت، افراد می‌توانند به راحتی روایت‌های مختلف را تحلیل کرده و به تفکیک واقعیت از تخیل بپردازند. این مهارت به افراد این امکان را می‌دهد که در دنیای پر از اطلاعات و اخبار نادرست بهتر عمل کنند و به تحلیل مؤثرتر مسائل اجعت در شبکه‌های اجتماعی گسترش می‌یابند و می‌توانند تأثیرات عمیقی بر تصویر عمومی افراد داشته باشند (Kim & Park, 2018). تولید شایعه در رسانه‌های اجتماعی به این دلیل تسهیل می‌شود که کاربران به راحتی می‌توانند اطلاعات را به اشتراک بگذارند و هرچه این اطلاعات جذاب‌تر و تحریک‌کننده‌تر باشند، احتمال انتشار آن‌ها بیشتر است. این فرآیند به ویژه در زمان‌های بحرانی یا حوادث غیرمنتظره افزایش می‌یابد، که به کاربران این احساس را می‌دهد که باید سریعاً اطلاعات را به اشتراک بگذارند.

منابع:

ابوت، اچ. پ. (۱۴۰۴). سواد روایت (ر. پورآذر و ن. م. اشرفی، مترجمان). نشر اطراف.