کلاغ پرس؛ بازی آموزی مواجهه با اخبار جعلی
کلاغپرس یک رویداد آموزشی-رقابتی نوآورانه است که با هدف تقویت مهارتهای تفکر انتقادی، تحلیل رسانهای و تولید محتوای خبری برای دانشآموزان دوره متوسطه طراحی شده است. این برنامه بخشی از پویش ملی مواجهه با اخبار جعلی به شمار میرود و با بهرهگیری از رویکرد «واکسیناسیون شناختی» و «بازیکاری» (Gamification)، بستری جذاب، تعاملی و چالشبرانگیز را برای یادگیری فراهم میکند.
در این رویداد، دانشآموزان در قالب تیمهای کوچک، با شرکت در کارگاههای آموزشی کوتاه و کارسوق تولید محتوای تصویری، مهارتهایی مانند تشخیص اخبار جعلی، استفاده از تکنیکهای اقناعی، روایتنویسی، سردبیری خبر و تدوین ویدئو را به شکلی عملی تجربه میکنند. در این برنامه، شرکتکنندگان در قالب گروههای کوچک، یک بسته خبری تصویری ۵ دقیقهای تولید میکنند و با مهارتهایی همچون ارزشیابی خبر، تکنیکهای اقناع، روایتنویسی و تدوین ویدئویی آشنا میشوند.
تعریف بازی کاری
بازیکاری(Gamification)، به معنای استفاده از عناصر و مکانیکهای بازی در زمینههای غیربازی برای ایجاد انگیزه، افزایش مشارکت و بهبود تجربه کاربر است. این رویکرد در حوزههای مختلف از جمله آموزش، بازاریابی، مدیریت پروژه، سلامت و توسعه فردی به کار گرفته میشود و هدف آن ایجاد محیطی جذابتر برای دستیابی به اهداف مشخص است.
امروزه آموزش مستقیم برای نوجوانان چندان جذاب نیست. کلاغپرس با ایجاد فضای کارسوق (Hackathon)، یادگیری را به تجربهای گروهی، عملی و شاد تبدیل میکند. در این فرایند، نوجوانان نهتنها مهارتهای رسانهای میآموزند، بلکه با اصول عملیات روانی و روشهای اثرگذاری رسانهها نیز آشنا میشوند تا در آینده در برابر اخبار جعلی مقاومتر باشند.
🔹 کلاغپرس؛ جایی که آموزش، رقابت و سرگرمی در کنار هم قرار میگیرند تا نسل جوان با چشم بازتری به دنیای رسانه نگاه کند.
عناصر اصلی بازیکاری در کلاغ پرس:
- امتیازدهی: پیشرفت گامبهگام با کسب امتیاز
- رتبهبندی: ایجاد رقابت سالم بین تیمها
- چالش و مأموریت: وظایف کوچک برای رسیدن به هدف نهایی
- پاداش: جوایز مادی یا نمادین برای بهترینها
- تعامل اجتماعی: همکاری و رقابت گروهی برای افزایش انگیزه
چرا کلاغپرس؟
این برنامه فرصتی است برای آشنایی دانشآموزان با روشهای تشخیص اخبار جعلی و درک انگیزههایی که پشت تولید و انتشار آنها قرار دارد. شرکتکنندگان در این مسیر، با تکنیکهای اقناع و روایتنویسی رسانهای آشنا میشوند و میآموزند چگونه از این مهارتها بهدرستی در تولید خبر و محتوای سالم استفاده کنند. همچنین این برنامه به تقویت مهارتهای تولید محتوای ویدئویی و خبری کمک میکند و زمینهای فراهم میآورد تا دانشآموزان توانمندیهای ارتباطی، روحیه کار گروهی و مهارتهای حل مسئله خود را پرورش دهند.
کلاغپرس بستری است برای کشف استعدادهای رسانهای و ایجاد شبکههای دانشآموزی که میتوانند در آینده نقش مؤثری در عرصه اطلاعرسانی ایفا کنند. در این مسابقه، هدف تولید یک باکس خبری تصویری ۵ دقیقهای است که به شکل حرفهای و در قالب تیمی ساخته میشود. برای تحقق این هدف، دانشآموزان در نقشهای مختلف ازجمله هیئت تحریریه، سردبیر، مجری یا مجریان، فیلمبردار و تدوینگر فعالیت میکنند و از نزدیک با فرآیند واقعی تولید یک خبر تصویری آشنا میشوند.
اهداف رویداد:
- آموزش مهارتهای تجزیه وتحلیل اطلاعات برای تشخیص اخبار صحیح از اخبار جعلی به نوجوانان
- آشنایی با تکنیک های اقناعی، ارزش های خبری و فرایند های تولید اخبار
- شناخت انگیزه و اهداف تولیدکنندگان اخبار جعلی
- ایجاد فضای تعاملی با هدف تشویق نوجوانان به همکاری، و حل مسئله بهصورت گروهی کند
- تقویت مهارتهای تولید محتوای تصویری و تدوین خبری
- شناسایی و پرورش استعدادهای مرتبط با حوزه رسانه و تولید محتوا.

کلاغ پرس چگونه برگزار میشود؟
این رویداد در ۵ بخش اصلی طی ۳ ساعت (۲۰۰ دقیقه) برگزار میشود:
تقسیمبندی گروهی (۲۰ دقیقه):
گروههای ۵ تا ۷ نفره با ترکیب مهارتهای متنوع (نویسنده، مجری، تدوینگر و…) تشکیل میشوند.
هر گروه دارای ۵ رکن کلیدی است: سردبیر، مجری، تصویربردار، تدوینگر، مدیر گروه تحریریه.
کارگاههای آموزشیِ اقناعی (۹۵ دقیقه):
تکنیکهای اقناع (۲۰ دقیقه): آشنایی با مفاهیم اقناع و تحلیل نمونههای رسانهای.
ارزشهای خبری و سردبیری (۳۰ دقیقه): شناخت عناصر مهم در انتخاب و اولویتبندی خبر.
تولید و تدوین با موبایل (۴۵ دقیقه): آموزش اصول تصویربرداری، تدوین و استفاده از نرمافزارهای کاربردی.
تولید و مسابقه (۶۰ دقیقه):
هر گروه با انتخاب یک سوژه، طراحی سناریو، بهکارگیری تکنیکهای اقناعی و روایتنویسی، یک خبر نمایشی ساختگی تولید میکند.
موضوعات میتوانند برگرفته از اخبار روز، شایعات، مسائل اجتماعی یا حتی اختراعات خیالی باشند.
ارزیابی و داوری (۳۰ دقیقه):
داوران بستههای خبری را بر اساس معیارهای زیر ارزیابی میکنند:دقت در انتخاب سوژه و دروازهبانی خبر (۲۰ امتیاز)
روایتنویسی هوشمندانه (۲۰)
استفاده خلاقانه از تکنیکهای اقناع (۲۰)
سبک اجرا و جذابیت بصری (۲۰)
کیفیت فنی تدوین و صداگذاری (۲۰)
اختتامیه و تقدیر:
اعلام نتایج و اهدای جوایز به گروههای برتر.
معرفی شبکه کنشگری دانشآموزی و جذب افراد مستعد.
ایجاد فضای شاد برای عکس یادگاری و مشارکت پایدار.
معيارهای امتیازدهی
- انتخاب دقیق اخبار سوژه و اتفاقات دروازه بانی خبر ۲۰ امتیاز
- رعایت هوشمندانه اصول عملیات روانی و اقناع ۲۰ امتیاز
- استفاده به جا از تکنیکهای عملیات روانی و اقناع ۲۰ امتیاز
- جذابیت و خلاقیت در سبک اجرای خبر و بیان مجری ۲۰ امتیاز
- فیلمبرداری، صدابرداری، صداگذاری و تدوین زیبا و خلاق ۲۰ امتیاز
پایه و اساس بازی: عملیات روانی
اکثر عملیاتهای روانی به وسیله خبرگزاریها، رسانههای خبری و ادمینهای شبکههای اجتماعی مدیریت میشود و هدف اصلی آنها نه غلبه فیزیکی بر حریف، بلکه تضعیف روحیه یا تغییر افکار و باورهای بدنه جامعه هدف است. این عملیاتها با بهرهگیری از روشهای اقناع و تأثیرگذاری ذهنی تلاش میکنند مخاطبان را نسبت به موضوعات خاص دچار تردید، ترس یا پذیرش تدریجی دیدگاههای دلخواه خود کنند.
یکی از اصول مهم عملیات روانی، بیطرف، آزاد و خیرخواه جلوه دادن خود برای جلب اعتماد مخاطبان است. برای مثال، ممکن است یک رسانه از ۷۰ خبر سفید و واقعی، ۲۰ خبر خاکستری و غیرموثق و ۱۰ خبر سیاه و کاملاً دروغین استفاده کند تا اعتماد مخاطب را جلب کرده و پیامهای دلخواهش را در میان خبرهای واقعی پنهان کند. اصل دیگر، بهکارگیری ادبیات و گفتمان نرم و هوشمندانه است؛ مانند استفاده از مجریانی که همزبان و هموطن جامعه هدف باشند یا بهکار بردن زبان، ادبیات و فرهنگ محلی آن جامعه و پرهیز از نقض ناگهانی خطوط قرمز و حساسیتهای مخاطبان تا مقاومت روانی آنها برانگیخته نشود.
بهرهبرداری و موجسواری بر رویدادهای خاص، از دیگر اصول عملیات روانی است. این رویدادها میتواند شامل انتخابات، اجرای طرحهای بزرگ ملی، بروز نارضایتیهای اجتماعی یا اعتراضات مردمی باشد که فرصت مناسبی برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی فراهم میآورد. همچنین، نمایش پرستیژ و قدرتنمایی از خود، مانند نمایش فرهنگ بالای اجتماعی، قدرت اقتصادی و رفاه مردم از طریق ارائه سبک زندگی و تفریحات خاص، نقش مهمی در ایجاد تصویری مطلوب و تأثیرگذاری بر مخاطبان ایفا میکند.
از میان تکنیکهای مختلف عملیات روانی، ۹ تکنیک محوری برای این کارسوق انتخاب شده است. این تکنیکها عبارتاند از: دروغ بزرگ، اسطورهسازی، بزرگنمایی و برجستهسازی، تعمیم هدفمند، پوششهای برشی و جهتدار، پوششهای ناقص و خنثی، القا یا تلقین، قرینهسازی و تسری دادن. هر یک از این روشها با هدف تأثیرگذاری بر ذهن و احساسات مخاطب بهکار گرفته میشود و شناخت آنها برای مقابله با تأثیرات عملیات روانی ضروری است.
مشاهده کامل تکنیکهای عملیات روانی مورد استفاده در این بازی:
رویداد کلاغپرس قابلیت اجرا بهصورت متمرکز یا غیرمتمرکز (در بازهی ۲ تا ۳ هفته) را دارد و میتوان در فواصل زمانی، زمانهایی را برای استراحت در نظر گرفت.
این تجربه میتواند نقطهی آغاز شکلگیری درک انتقادی از اخبار، توانمندی در روایتسازی رسانهای و ورود فعالانه نوجوانان به عرصهی سواد رسانهای و تفکر نقادانه باشد.
در ادامه بوم طراحی شده متناسب با این بازیکاری را با هم مشاهده میکنیم:


منابع پشتیبان علمی این رویداد:
- چکیده مقاله: شیوه خلاقانه در واکسیناسیون خبر جعلی: مطالعه موردی بازی اخبار بد
- چکیده مقاله: مایه کوبی در برابر اخبار جعلی: بازی اخبار بد
علاقهمند به اجرای این محتوا در شهر خود هستید؟
ما از مشارکت شما استقبال میکنیم.
برای دریافت مستندات تکمیلی (اسلاید، فیلم های راهنما و فیلم های اموزشی و…) به صفحه همکاری با پویش بروید.