چهارمین رویداد ملی سواد فضای مجازی با رویکرد خبر جعلی در عصر پساحقیقت

چهارمین رویداد ملی و سالانه سواد فضای مجازی با عنوان «اخبار جعلی در عصر پسا حقیقت»، در تابستان و پاییز ۱۴۰۲ با هدف تبیین ابعاد مختلف مسئله خبر جعلی و توانمندسازی کنشگران فرهنگی و اجتماعی کشور در دو بخش مجازی و حضوری برگزار شد.

این رویداد با هدف ارائه چارچوبی جامع در خصوص شناخت رخدادهای اجتماعی-رسانه‌ای مبتنی بر خبر جعلی، تلاش نمود تا ضمن پرهیز از تقلیل‌گرایی، با نگاهی علمی، عمیق و چندبعدی، نقش رسانه و فضای مجازی را در تحولات اجتماعی امروز تبیین نماید.

رویکردی نوین در سه سطح: موضوع، محتوا و شیوه برگزاری

موضوع محوری رویداد:
با تمرکز بر مسئله «خبر جعلی» در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، این دوره به بررسی مفاهیم پایه، زمینه‌های شکل‌گیری، راهکارهای پیشگیرانه و شیوه‌های صحیح مواجهه با این پدیده در عصر پسا حقیقت پرداخت.

محتوای آموزشی رویداد نیز در پنج محور اصلی طراحی شد:

  1. تفکر انتقادی، سواد خبری و خبر جعلی
  2. بهزیستی دیجیتال و اخبار ناکارآمد
  3. جامعه شبکه‌ای و تغییرات اجتماعی
  4. زندگی در عصر پسا حقیقت
  5. علوم شناختی، مغز و پیام

رویکرد بین‌رشته‌ای این دوره، از جمله پرداختن به خبر جعلی از منظر علوم اجتماعی، علوم شناختی، روانشناسی، علوم سیاسی و رسانه، یکی از ویژگی‌های برجسته این دوره بود.

برگزاری در دو مرحله و سه قالب اجرایی

مرحله نخست (عمومی):
در تابستان ۱۴۰۲، محتوای عمومی رویداد به صورت مجازی از طریق سامانه آموزش آکادمی «زیست پلاس» برگزار شد. این بخش شامل ۲۰ ساعت آموزش آفلاین، نشست‌های پرسش و پاسخ آنلاین و ارائه دست‌نامه‌های کاربردی بود. شرکت‌کنندگان پس از آزمون، گواهی پایان دوره دریافت کرده و امکان عضویت در باشگاه «زیست پلاس» (شبکه کنشگران سواد فضای مجازی ایران) را به دست آوردند.

مرحله دوم (ویژه):
بخش حضوری و پیشرفته رویداد، ویژه اعضای باشگاه زیست پلاس، از تاریخ ۲۹ آذر تا ۱ دی ۱۴۰۲ در تهران برگزار شد. این بخش شامل ۱۲ جلسه آموزشی در قالب سمینار و کارگاه، با حضور اساتید و چهره‌های علمی کشور بود. اعطای کتاب، بسته‌های آموزشی مربیان و امکان عضویت در کارگروه‌های تخصصی از مزایای این مرحله بود.

پویش ملی مواجهه با خبر جعلی: گام عملی رویداد

در حاشیه برگزاری این رویداد، پویش ملی مواجهه با اخبار جعلی کلید خورد؛ حرکتی فراگیر با هدف ارتقاء آگاهی عمومی، آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی و مقابله با اثرات منفی اطلاعات نادرست در جامعه.

این پویش با محوریت آموزش کنش‌گران اجتماعی، تولید محتوای رسانه‌ای، اجرای کارگاه‌ها و همایش‌های کشوری و آماده‌سازی بسته‌های آموزشی برای گروه‌های مختلف (کودک، نوجوان، دانشجو، اساتید و…) طراحی شده و مورد حمایت نهادهای مختلف فرهنگی و اجرایی قرار گرفته است.

مخاطبان رویداد

  • معلمان، مربیان، مشاوران و مبلغان فرهنگی
  • روزنامه‌نگاران، خبرنگاران، سردبیران و فعالان رسانه‌ای
  • پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های علوم اجتماعی، ارتباطات، رسانه و سیاست
  • برنامه‌سازان، هنرمندان و تولیدکنندگان محتوای هنری و اجتماعی

برخی سرفصل‌های آموزشی رویداد:

  • رسانه و ارتباطات: سواد خبری، نظریات تأثیر پیام، مبانی خبر جعلی، سواد روایت
  • اجتماعی: تغییر سبد مصرف خبر، بهزیستی دیجیتال، جامعه شبکه‌ای، پسا حقیقت
  • علوم شناختی: اقناع و پروپاگاندا، مغالطات رسانه‌ای، جنگ شناختی و تحلیل پیام‌ها     

کتابچه معرفی رویداد:

گزارش تصویری: