سواد روایت

چیستی روایت

روایت به معنای بازگویی یک داستان یا واقعه به صورت ساختاریافته است. در واقع، روایت‌ها نه تنها اطلاعات را منتقل می‌کنند، بلکه به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از جهان و تجربیات خود داشته باشیم. در رسانه‌های اجتماعی، مانند اینستاگرام و توییتر، کاربران می‌توانند روایت‌های شخصی خود را به اشتراک بگذارند، و این به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق داستان‌سرایی، هویت خود را شکل دهند و ارتباطات اجتماعی را برقرار کنند. برای مثال، در اینستاگرام، افراد با استفاده از استوری‌ها و پست‌ها، تجارب روزمره خود را به شیوه‌ای خلاقانه روایت می‌کنند. این روایت‌ها نه تنها جلب توجه می‌کنند، بلکه احساسات و تجربیات مشترک را به اشتراک می‌گذارند. درک چیستی روایت‌ها به ما این امکان را می‌دهد که از آن‌ها به عنوان ابزاری برای ارتباط مؤثر بهره‌برداری کنیم، اگرچه نادیده گرفتن ماهیت واقعی روایت‌ها می‌تواند ما را در معرض داستان‌های تحریف‌شده و نادرست نیز قرار دهد.

اهمیت روایت

روایت به عنوان ابزاری مؤثر برای انتقال دانش و احساسات در رسانه‌ها، قدرت زیادی در اقناع و تأثیرگذاری بر افکار عمومی دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که روایت‌های احساسی می‌توانند توجه مخاطبان را جلب کرده و رفتار آن‌ها را تغییر دهند. به‌ویژه در کمپین‌های اجتماعی، این روایت‌ها می‌توانند احساسات را تحت تأثیر قرار دهند و افراد را به اقداماتی وادار سازند که ممکن است با واقعیت همخوانی نداشته باشند.

اگر این روایت‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، ممکن است منجر به برداشت‌های نادرست و تصمیمات غیرمنطقی شوند. از سوی دیگر، روایت‌های احساسی فرصتی برای درک بهتر مشکلات اجتماعی فراهم کرده و مخاطبان را به عمل و مشارکت ترغیب می‌کنند. این داستان‌ها با تحریک احساسات و افزایش همدلی، تأثیر مثبت‌تری بر تغییر رفتار و کنش‌های اجتماعی دارند. به همین دلیل، شناخت و تحلیل دقیق این روایت‌ها ضروری است تا مخاطبان از اطلاعات نادرست جلوگیری کنند و از فرصت‌های مثبت بهره‌برداری نمایند. در مقابل، ارائه اطلاعات به‌صورت خنثی و غیرشخصی تأثیر کمتری بر مخاطب خواهد داشت.

ساختار روایت

روایت‌ها معمولاً از چهار بخش اصلی تشکیل شده‌اند:

1. مقدمه
2. گره
3. اوج
4. پایان

این ساختار در رسانه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها می‌تواند به اشکال مختلفی دیده شود:

• پست‌های اینستاگرام: مقدمه می‌تواند یک تصویر یا ویدیو جذاب باشد که توجه مخاطب را جلب کند. در ادامه، گره به‌عنوان یک متن توصیفی یا سؤال مطرح می‌شود که تنش و درگیری را معرفی می‌کند. اوج داستان می‌تواند در چندین پست متوالی با احساسات شدید و واکنش‌های مخاطبان به تصویر کشیده شود. پایان نیز می‌تواند شامل یک دعوت به اقدام یا توضیحی از نتایج باشد که حس رضایت را به مخاطب منتقل کند.
• ویدیوهای تیک‌تاک: این ویدیوها معمولاً با مقدمه‌ای خلاقانه آغاز می‌شوند که به سرعت مخاطب را جذب می‌کند. گره در اینجا می‌تواند به‌صورت یک چالش یا مشکل مطرح شود که قهرمان ویدیو با آن روبرو است. اوج ویدیو با نمایشی از احساسات شدید همراه است، مانند شادی یا ناامیدی. پایان معمولاً با یک نتیجه‌گیری یا پاسخ به چالش اصلی همراه است که احساس رضایت را برای مخاطب به ارمغان می‌آورد. تحقیق در “Journal of Visual Culture” (2018) نشان می‌دهد که ویدیوهای جذاب در تیک‌تاک معمولاً از این ساختار پیروی می‌کنند.
• استوری‌های فیسبوک: در این مدیوم، مقدمه می‌تواند یک سوال یا تصویری تحریک‌آمیز باشد که بیننده را ترغیب به تماشای ادامه می‌کند. گره می‌تواند از طریق متن یا تصاویر دیگر به نمایش گذاشته شود که درگیری یا مشکل را نشان می‌دهد. اوج استوری معمولاً با تصاویری از احساسات شدید یا کلید واژه‌های قوی ارائه می‌شود. در نهایت، پایان می‌تواند با یک پیغام الهام‌بخش یا دعوت به اقدام، حس رضایت و انگیزه را در بینندگان ایجاد کند.
• مقالات خبری: در یک مقاله خبری، مقدمه معمولاً با یک عنوان جذاب یا یک پاراگراف ابتدایی قوی آغاز می‌شود که به معرفی موضوع می‌پردازد. گره می‌تواند شامل اطلاعاتی درباره یک رویداد، مشکل یا بحران باشد که نیاز به توجه دارد. اوج خبر معمولاً با ارائه آمار، شواهد و نقل قول‌های تاثیرگذار از افراد مرتبط همراه است که احساسات و درگیری‌ها را به تصویر می‌کشد. در پایان، مقاله به جمع‌بندی و ارائه چشم‌اندازهایی درباره آینده یا راهکارها می‌پردازد که به مخاطب احساس رضایت و آگاهی می‌دهد.

طراحی مناسب این ساختار در رسانه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها می‌تواند به تعامل بیشتر و انتشار گسترده‌تر محتوا منجر شود.

مقدمه باید مخاطب را جذب کند، گره باید تنش و درگیری را معرفی کند، اوج باید احساسات را به اوج برساند و پایان باید نتیجه‌گیری و احساس رضایت را به همراه داشته باشد. تحقیق در “Journal of Visual Culture” (2018) نشان می‌دهد که ویدیوهای جذاب در تیک‌تاک معمولاً با مقدمه‌ای خلاقانه آغاز می‌شوند و این امر می‌تواند به جذب بیشتر بیننده کمک کند. طراحی مناسب این ساختار در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به تعامل بیشتر و انتشار گسترده‌تر محتوا منجر شود.

درک ساختار روایت به ما کمک می‌کند تا به طور مؤثری از آن‌ها استفاده کنیم. اگرچه شناخت ساختار می‌تواند به ما در شناسایی روایت‌های قوی کمک کند، اما نادیده گرفتن جزئیات می‌تواند ما را در معرض داستان‌های سطحی و ناقص قرار دهد. بهره‌برداری از ساختار روایت می‌تواند فرصت‌هایی برای ارتباط مؤثرتر ایجاد کند.

مفهوم بازنمایی

بازنمایی به فرآیند ایجاد تصورات و تصاویری از واقعیت‌ها از طریق روایت اشاره دارد. در رسانه‌های اجتماعی، این مفهوم بسیار مهم است، زیرا روایت‌های بازنمایی‌شده می‌توانند بر تصورات عمومی تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، مطالعه‌ای در “Cultural Studies” (2019) به این نکته اشاره کرده که ویدیوهای آموزشی در یوتیوب می‌توانند بازنمایی‌های مثبتی از مسائل مختلف ارائه دهند و باعث تغییر در نگرش مخاطبان شوند. این فرآیند بازنمایی می‌تواند به شکل‌گیری واقعیت اجتماعی جدیدی منجر شود، به طوری که افراد به راحتی از طریق تصاویر و داستان‌هایی که در رسانه‌ها دیده‌اند، به درک جدیدی از دنیا برسند.