خبرهای جعلی آنگاه که در سطح جامعه فراگیر شوند و در حجم زیاد توسط کاربران، دیده، مصرف و بازنشر شوند به هدف خود دست پیدا میکنند، به عبارت دیگر توفیق یک خبر جعلی در فراگیر شدن آن در سطح جامعه است. اگر خبر جعلی بتواند به این هدف دست یابد قادر است امنیت روانی یک کشور را به مخاطره بیاندازد و برای چند روزی افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهد. در جدول زیر برخی از مهمترین دلایل مصرف و بازنشر اخبار جعلی ارائه شده است:
|
دلیل اصلی |
توضیح |
| وایرال شدن[1] خبر جعلی | انتشار خبر جعلی در صفحات کاربران متعدد |
| لایک شدن خبر جعلی در تعداد بالا و قابل توجه | |
| کامنت گذاری کاربران به تعداد زیاد ذیل خبر جعلی | |
| تعدد منابع انتشاردهنده یک خبر جعلی | |
| مصرف‌کنندگان به‌طور طبیعی به اطلاعاتی که بارها شنیده‌اند توجه میکنند | |
| انعکاس خبر جعلی در رسانههای رسمی و عمومی | |
| واکنش چهرهها و مشاهیر نظیر مسئولان و سلبریتیها به خبر جعلی | |
| خلأ خبری | خلأ خبری و اطلاعاتی در خصوص رویدادهای مهم |
| شیوه نگارش خبر جعلی | استفاده از کلمات و عناصر جذاب و احساسی در تیتر و بدنه خبر جعلی |
| انتشار خبر جعلی در پوشش خبر واقعی؛ با همان قالب و ارزشهای خبری | |
| ویژگیهای ذاتی رسانههای اجتماعی | سرعت بالای انتشار اطلاعات در رسانههای اجتماعی و پیشیگرفتن سرعت بر کیفیت و صحت مطالب |
| وجود دکمههای اجتماعی نظیر آیکونهای لایک، دیس لایک، فوروارد، شَیر و… که با لمس آنها امکان به اشتراک گذاری یک مطلب برای هزاران نفر وجود دارد | |
| تعاملی بودن ساختار رسانههای اجتماعی؛ هر کاربر اینک به یک ورودی اخبار و اطلاعات در این فضا تبدیل شده و انحصار تولید خبر از دست رسانههای رسمی خارج شده است | |
| شکلگیری زمینه مساعد | هنگام رویدادهای مهم مثل انتخابات یا رخ دادن یک اتفاق شوکه کننده در سطح جامعه نظیر بلایای طبیعی، جنگ و یا مسئلهای حول یک شخصیت مهم و اثرگذار |
| تأیید تعصبات | دوقطبی بودن فضای جامعه |
| تنوع فرهنگی، قومیتی، مذهبی و سیاسی در یک جامعه | |
| تأمین منافع کاربران | کاربران غالباً خبرهای جعلی را که بر منافعشان تأکید میکند را باور کرده و نشر میدهند |
| تطبیق خبر جعلی با منطق و باور افراد | تأکید تولیدکنندگان خبر جعلی بر ذکر نکات و استفاده از تصاویری که با منطق و باور افراد همخوانی دارد |
| دریافت از همفکران | قرار گرفتن افراد در پیلههای اطلاعاتی و اتاقهای پژواک که در آن اعضایی همفکر جمع هستند ضریب پذیرش و باورپذیری خبر جعلی را بالا می‌برد |
| کاهش اعتبار مؤسسات عمومی و شخصیتها | کاهش اعتماد عمومی به ارگان‌های رسمی و مدیران کشور |
| زودباوری کاربران | بالا بودن تعداد لرکرها در رسانههای اجتماعی |
| عدم استفاده از سیستم 2 تفکر در مواجهه با مطالب رسانههای اجتماعی | |
| مخابر بودن کاربران در رسانههای اجتماعی | |
| پایین بودن سطح سواد رسانهای کاربران رسانههای اجتماعی | |
| ساختار جامعه ایرانی | سیاسی بودن مردم و حساس بودن نسبت به رویدادها و مواضع سیاسی |
| متمایز بودن ساختار سیاسی کشور در عرصه جهانی و هجمه گسترده به آن | |
| ظرفیتهای بالای زبان فارسی در جذاب ساختن متون |
[1] Viral