آیا می‌دانید مطالعات دیجیتال و چاپی چه تأثیری بر عملکرد مغز ما دارند؟ از آخرین باری که خبری را در روزنامه یا مجلۀ چاپی خوانده‌اید، چقدر گذشته است؟ پنج سال؟ ده سال؟ هفته پیش؟ شاید با خود بگویید اکنون که همۀ خبرگزاری‌ها آنلاین هستند و روزنامه‌ها هم دیجیتالی شده‌اند، چه کسی روزنامۀ چاپی آن هم با صرف هزینۀ نسبتاً یاد در دست می‌گیرد. حرف شما درست است. اما آیا می‌دانستید که مغز ما در برخورد با اطلاعات چاپی و دیجیتال یکسان عمل نمی‌کند؟ در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.
«شیوۀ خواندن» مقالات و اخبار در نوع برخورد ما با اخبار جعلی و اعتمادکردن به آن مؤثر است. در شیوۀ خواندن دیجیتال، افراد دارای توجه پایدار کمتری هستند و به پردازش اطلاعات به‌صورت سطحی و کم‌عمق می‌پردازند، پس افراد در خواندن متون دیجیتال بیشتر مرتکب خطای شناختی[1] می‌شوند و بیشتر به مرور مطلب می‌پردازند. خواندن متون دیجیتالی ازآنجایی‌که عملی همراه با وبگردی است پس سطح توجه فرد را هم پایین می‌آورد و فرد ممکن است به‌سرعت از متن عبور کند.
شیوۀ خواندن کاغذی یا متون چاپی، درک بهتری از خواندن را ارائه می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که متن چاپی را دریافت کرده‌اند نسبت به کسانی که همان مطلب را به‌صورت پی‌دی‌اف مطالعه کرده‌اند، درک مطلب عمیق‌تری داشته‌اند. ترجیح افراد در متون طولانی، خواندن مطلب به‌صورت چاپی و کاغذی است، اما برای اخبار و مطالب کوتاه، مطالعۀ دیجیتال را ترجیح می‌دهند.
در مطالعۀ آنلاین، افراد به‌طور کلی به اسکن[2] مطلب می‌پردازند تا مطالعۀ عمیق! اما در مطالعۀ کاغذی، امکان این‌که مطلب را از اول تا آخر به‌صورت عمیق مطالعه کنند بیشتر است.
حالا بیاییم ببینیم ذهن با متون دیجیتال چگونه برخورد می‌کند. اول از همه مطالعات نشان داده‌اند که خواندن دیجیتال، اعتماد به متن را بیشتر می‌کند. چرا؟ چون ما فکر می‌کنیم به‌دلیل این‌که در خواندن دیجیتال امکان اسکن و دیدن سرفصل‌ها را داریم، سریع‌تر می‌توانیم متن را بخوانیم. این یک دام است. لزوماً دسترسی سریع‌تر به سرفصل‌ها با درک مطلب ارتباطی ندارد.
سینگر تراخمن به بررسی «چالش‌های فضایی» در مطالعۀ آنلاین پرداخته است. وقتی شما گوشی را می‌چرخانید، متن هم می‌چرخد و پدیده‌ای به اسم ورق‌زدن در خواندن متن دیجیتال ندارید. مکانیسم مغز در خواندن متن این‌گونه است که یک نقشۀ شناختی[3] از متن برای خود می‌سازد؛ برای مثال نشانه‌گذاری می‌کند که مطلب در بالای صفحۀ سمت راست درج شده است، اما در خواندن دیجیتال و تغییرات مدام صفحه و چرخش، این نقشه‌گذاری سخت می‌شود؛ زیرا جایگاه‌های بصری را از دست داده‌ایم. حتی کلمات هم یکجا ثابت نیستند و ما با پیمایش از آن‌ها عبور می‌کنیم. نکتۀ دیگر این‌که نور صفحات دیجیتال، باعث خستگی چشم و ذهن می‌شود. عنصر دیگر در یادآوری مطالب چاپی، ورق‌زدن است. با تورق ما از لحاظ حسی و حرکتی نیز با متن درگیر می‌شویم و زمانی که مغز در یادگیری با حواس چندگانه درگیر شود، آن مطلب را به‌صورت مؤثرتری پردازش می‌کند.
- تحریف یا خطای شناختی روشی است که ذهنمان، ما را درمورد موضوعی که حقیقت ندارد متقاعد می‌کند. این افکار نادرست معمولاً برای تقویت افکار و احساسات منفی استفاده می‌شوند؛ یعنی چیزهایی به خودمان می‌گوییم که به‌نظر منطقی و درست می‌آیند، اما در واقعیت باعث می‌شوند که حس بدی نسبت به خودمان پیدا کنیم. مثلاً بگوییم که من همیشه وقتی کار جدیدی را شروع می‌کنم شکست می‌خورم پس حتماً برای هر کاری که تلاش کنم، شکست خواهم خورد.
- مرور اجمالی و کوتاه یک مطلب
- 2. نقشۀ شناختی، یک مدل ذهنی برای تشخیص و رمزگشایی اطلاعات است.