به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، ششم تیرماه بود که روزنامه کیهان به نقل از یک رسانه روسی خبری را منتشر کرد که در آن رسانه روسی مدعی شده بود از سر گیری مذاکرات برجام به دلیل آمادگی ایران برای پذیرش حفظ اسم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های تروریستی آمریکاست.
موضوعی که هرچند با مواضع صریح مسئولان دولتی و نظامی ایران در تناقض بود اما مطرح شدن آن در افکار عمومی ایران از این منظر که بالاخره این ایران بود که از موضع خود عقب کشید، به نوعی هزینه تراشی غرب برای کشورمان محسوب می‌شود.
این در حالیست که بررسی کنش‌ها و واکنش‌های ماه‌های اخیر به خصوص بعد از به بن بست رسیدن مذاکرات احیای برجام حاوی نکات دیگری است که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت.
تحکیم شالوده اقتصادی کشور هدف اصلی اقدامات
شاید بتوان مهم ترین گفتمان دولت سیزدهم را در اتخاذ راهبرد گره نزدن اقتصاد کشور به خارج از مرزها دانست؛ بر همین مبنا، این دولت تاکنون سعی داشته بر این نکته تأکید کند که با وجود تحریم‌ها با برنامه‌ریزی نیز می‌توان در زمینه اقتصادی پیشرفت کرد و کشور را معطل نگذاشت.
به عنوان مثال، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه در ابتدای تشکیل دولت اعلام کرد حدود ۴۰ درصد برنامه سیاست خارجی دولت سیزدهم را دیپلماسی اقتصاد تشکیل می‌دهد و در این راستا ۲۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه نشان از دیپلماسی فعال اقتصادی دولت سیزدهم است که نقش مهمی در بی‌اثر کردن تحریم‌ها دارد.
علاوه بر این طبق گفته‌های سعید خطیب‌زاده سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه، «امروز روابط ما با ترکیه، عمان، عراق و برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس و همچنین حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از نظر آمار کمی رشدهای بسیار زیادی داشته است و روابط تجاری ما با ترکیه نزدیک به دو و نیم برابر شده است و با عراق و دیگر کشورها نیز همین‌طور.»
به این‌ها باید، سفرهای پی‌درپی مقامات به‌خصوص سفر هیات‌های منطقه‌ای به کشور را نیز اضافه کنیم که البته این سفرها در پاسخ به حسن نیتی است که دولت سیزدهم از خود نشان داده است. چنانچه رئیس‌جمهور قزاقستان در سفر به تهران، توسعه روابط و این سفر و امیدواری به گشایش‌ها در آینده در روابط ایران و قزاقستان را مدیون تفکر آیت‌الله رئیسی و اتاق فکر این دولت دانستند.
در همین زمینه دکتر محمدحسین دهقانی، کارشناس مسائل استراتژیک با بیان اینکه دولت در حل مسائل اقتصادی داخلی بدون توجه به بیرون تلاش‌های بسیاری داشته است، گفت: عمده تلاش‌های نزدیک به یک سال دولت سیزدهم متمرکز بر اصلاح وضعیت شکننده ارزی بوده است.
وی با بیان اینکه این وضعیت ارزی بر تورم و معیشت مردم تأثیرگذاشته است، افزود: این برنامه‌ریزی‌ها بیشتر ناظر به محکم کردن شالوده اقتصادی کشور برای برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر بوده که به عنوان مثال در دو حوزه «عدم استقراض از بانک مرکزی» و «پرداخت بدهی‌های دولت قبل» خلاصه می شود که ما حصل این اتفاق عدم کسر بودجه دولت در بودجه سال جدید است.
کسری بودجه، دال مرکزی دولت‌های یازدهم و دوازدهم
بررسی عملکرد اقتصادی دولت های یازدهم و دوازدهم حکایت از آن دارد که پاشنه آشیل دولت جهت اداره کشور استقراض مستمر از بانک مرکزی بود که البته این موضوع موجبات افزایش هرچه بیشتر تورم را فراهم کرد. طبق گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی، دولت قبل در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ به میزان ۵۴ هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی به طور مستقیم استقراض کرده بود.
به همین دلیل هم از ابتدا، موضوع کسری بودجه ۱۴۰۰ به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت روحانی در ساماندهی امور اقتصادی کشور تبدیل شد اما دولت جدید این مساله را در سال جاری با بستن بودجه‌ای با حداقل کسری در دستور کار قرار داد.
طبق گفته‌های رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، بر‌خلاف سال گذشته که در ۵ ماه ابتدای سال بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان از تنخواه بانک مرکزی استفاده شد، دولت سیزدهم کشور را در نخستین ماه سال ۱۴۰۱ بدون استقراض از بانک مرکزی اداره کرد و همین روند تا پایان سال ادامه خواهد داشت.
علاوه بر این، دولت سعی داشته است بدهی‌های دولت قبل را پرداخت کند؛ طبق گفته‌های رئیس‌جمهور در اردیبهشت‌ماه سال جاری، دولت هر ماه مبلغ زیادی بابت بدهی‌های خود را پرداخت می‌کند و هم اکنون هر ماه بین ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان و حتی ۱۳ هزار میلیارد تومان هزینه‌های را که از قبل انجام شده، پرداخت می‌شود درحالی‌که این هزینه‌ها پیش از این دولت، انجام شده بود و دولت فعلی باید آن را پرداخت کند.
تعیین تکلیف برجام صرفاً به عنوان یک سند بالادستی
پس از توقف مذاکرات در اسفندماه سال گذشته که یکی از دلایل اصلی آن موضوع خروج سپاه از لیست موسوم به لیست تروریستی آمریکا عنوان شد، بسیاری بر این باور بودند که حرکت‌های اصلاحی در کشور ممکن نخواهد بود.
در همین زمینه دکتر دهقانی با بیان اینکه نگاه دولت در خصوص گره نزدن مسائل به خارج از کشور نوعی دیپلماسی فعال را زنده کرد، بیان داشت: در ذیل این مساله موارد متعددی از جمله رفت و آمدهای همسایگی، قراردادهای تجاری و مانند این‌ها وجود دارد که می توان در دیپلماسی فعال به آن اشاره کرد.
قوای نظامی مکمل یکدیگر در تامین امنیت
پس از ماجراهای بوجود آمده در مذاکرات مبنی بر اختلاف‌نظر در مورد وجود نام سپاه پاسداران در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای، وزیر امور خارجه اعلام کرد: «مقامات ارشد سپاه همواره به ما یادآوری می‌کنند در راستای منافع ملی کشور، هرچه لازم است انجام بدهید و موضوع سپاه پاسداران را در اولویت خود قرار ندهید و این از خودگذشتگی سپاه پاسداران است، اما بالاخره سپاه از مجموعه‌های اصلی کشور است و با وجود اجازه مقامات سپاه، اما این موضوع (خروج نام سپاه از لیست تروریستی آمریکا) از موضوعات اصلی ما است.»
این موضوع به معنای این است که ایران هرچند تلاش می‌کند به هر راه ممکن برای خروج نام سپاه پاسداران از لیست اقدام کند، اما برای عدم خروج از لیست نیز آمادگی دارد و در این راه نیز پیام‌هایی ارسال کرده است.
در همین زمینه دکتر دهقانی با اشاره به استراتژی دست برتر ایران در قوای نظامی خود گفت: حتی در زمانی که به اذعان طرف‌های غربی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ذیل گروه‌های تروریستی آمریکا قرار داشت، رو نمایی از شهر پهبادی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیام آشکاری برای غرب داشت.
وی افزود: به نظر می‌رسد این رونمایی سیگنالی بوده برای آمریکایی‌ها تا به آنان نشان دهد ایران تنها به روی سپاه پاسداران تکیه ندارد و قدرت دفاعی ایران محدود به یک قوا نیست.
جمع‌آوری دوربینهای فراپادمانی اقدامی رو به جلو
پس از انتشار گزارش رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین تلاش سه کشور اروپایی و آمریکا برای تهیه قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس که در نهایت به صدور قطعنامه منجر شد، مقامات جمهوری اسلامی ایران به‌صراحت اعلام کردند که پاسخ ایران به این اقدامات متناسب خواهد بود که در نهایت سازمان انرژی اتمی در بیانیه خود اعلام کرد جمهوری اسلامی ایران باتوجه‌به اقدامات آژانس و شورای حکام تصمیم گرفته است فعالیت دوربینهای فراپادمانی دستگاه اندازه‌گیری بر خط سطح غنا OLEM و فلومتر آژانس قطع شود که دستور آن به مسئولان مربوطه داده شده است.
هفته گذشته محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز با حضور در نیروگاه اتمی بوشهر، ضمن اشاره به جانمایی آب‌شیرین‌کن 70 هزار مترمکعب در رآکتورهای در حال ساخت در بوشهر خبر از آغاز عملیات بتن‌ریزی دیواره ساختمان واحد دوم نیروگاه اتمی بوشهر داد.
دکتر دهقانی در این زمینه گفت: به نظر می‌رسد حضور رئیس سازمان انرژی اتمی در بوشهر نشانگر جدیت ایران در ادامه فعالیت‌های هسته‌ای خود فارغ از روند کند یا تند مذاکرات است؛ این یعنی دولت بدون توجه به آنکه برجام احیا شود یا نشود به گسترش فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود می‌پردازد.
فروش نفت بدون توجه به برجام
دولت در زمینه فروش نفت با برنامه‌ریزی به این موضوع توجه داشته که حتی اگر برجام به ثمر نرسد فروش نفت ایران به‌صورت پایدار ادامه یابد؛ بنابراین در دولت جدید علی‌رغم لورفتن شبکه فروش نفت ایران در دوره برجام عملاً میزان صادرات نفت ایران به‌صورت قابل‌توجهی افزایش یافت و دولت توانست میزان فروش نفت را تا سطح پیش از برجام افزایش دهد.
اتخاذ دیپلماسی همسایگی گامی رو به جلو
دولت از ابتدای حضور خود سعی داشته تا شعار خود مبنی بر گره نزدن مسائل کشور به اتفاقات خارج کشور را جامه عمل بپوشاند و در این راستا سعی کرده است تا در زمینه مسائل داخلی، دیپلماسی فعال و مذاکرات هسته‌ای اقدامات و عملکردش به‌گونه‌ای باشد که به شعارش پایبند باشد.
در ابتدا دولت سیاست منطقه‌ای خود را بر مبنای دیپلماسی فعال و گسترش روابط با همسایگان تنظیم کرد و در زمینه مذاکرات هسته‌ای نیز ضمن پیگیری توافق به‌گونه‌ای عمل کرد که در صورت به ثمر نرسیدن توافق بتواند اداره کشور را به‌خوبی انجام دهد.هرچند در شرایط فعلی افزایش قیمت کالاها و فشار روانی ناشی از آن فضای متفاوتی را رقم زده است.
دولت در مسائل مرتبط با برجام به حصول توافق نظر داشته و درعین‌حال مقتدرانه و با عنایت به سیاست عدم توجه به خارج در مسائل مرتبط با عدم حصول توافق که گویا مربوط به اصرار ایران بر خروج سپاه از لیست تروریستی آمریکا بوده عمل کرده است.
همه عوامل کاهش نرخ ارز و سکه
در زمینه مسائل داخلی نیز دولت با تمرکز بر عدم استقراض از بانک مرکزی و پرداخت بدهی‌های دولت سابق توانسته است به عهد خود مبنی بر عدم استقراض از بانک مرکزی پایبند باشد و درحالی‌که دولت قبل در سال ۱۴۰۰ تنها در ماه فروردین بیش از ۲۳ هزار میلیارد تومان از تنخواه بانک مرکزی استفاده کرده بود دولت سیزدهم تاکنون از تنخواه استفاده نکرده است.
به این‌ها تدبیر دولت جهت کاهش نرخ ارز از کانال ۳۳ هزار تومان به ۲۹ هزار تومان و همچنین کاهش دو میلیون تومانی قیمت سکه از ۱۶ میلیون تومان به کانال 14 میلیون تومان را نیز باید افزود؛ البته میبایست عوامل مختلفی را در کاهش قیمت‌ها مانند وصول بدهی گازی دولت عراق به مبلغ 1.6 میلیارددلار، مذاکرات مجدد برای تعیین تکلیف برجام و موارد دیگر دخیل دانست که بدون تردید در این میان، احتمالاً وزن اخبار مربوط به مذاکرات اثر بیشتری دارد.
گمانه زنی رسانه روسی چیزی را عوض نمی‌کند
بررسی این مسائل می‌توان نوید دهنده روزهای خوبی حتی در صورت عدم احیا برجام باشد و هرچند برخی معتقدند بهبود شرایط باید در زندگی مردم قابل‌لمس باشد اما باید گفت دولت شالوده و اساس کار را آماده کرده است و این اقدامات کلان برای تأثیرگذاری در زندگی مردم نیاز به زمان دارد و در کوتاه‌مدت نمی‌توان آن را لمس کرد.
به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، بنابراین صرف‌نظر از این که خبر رسانه روسی درباره توافق احتمالی ایران با کشورهای عضو در ماجرای برجام درست باشد یا خیر، مسیری که دولت سیزدهم در پیش گرفته نشان می دهد حتی با وجود عدم توافق نیز کشور رو به جلو حرکت خواهد کرد.
